ว่าด้วยเรื่อง ฉัตร
ฉัตร เป็นเครื่องสูงสำหรับแขวน ปัก ตั้ง หรือเชิญเข้ากระบวนแห่เพื่อเป็นเกียรติยศ ฉัตรมีรูปร่างคล้ายร่มที่ซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ฉัตรถือเป็นของสูง เปรียบเสมือนสวรรค์ซึ่งเป็นศูนย์รวมจักรวาล
ฉัตรแขวนหรือปัก
เป็นเครื่องแสดงพระอิสริยยศของผู้ทรงฉัตร แยกเป็น 4 ชนิดคือ
เศวตฉัตร
เป็นฉัตรผ้าขาวกว้าง มี 4 แบบ ดังนี้
พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร (นพ; เก้า, ปฎล; ชั้น, เศวต; สีขาว) เป็นฉัตร 9 ชั้น
สำหรับพระมหากษัตริย์ที่ทรงรับพระราชพิธีบรมราชภิเษกตามโบราณราชประเพณีแล้ว ฉัตรแบบนี้เรียกโดยย่อว่า "พระมหาเศวตฉัตร" เป็นฉัตรผ้าขาว 9 ชั้น มีระบาย 3 ชั้น ขลิบทอง แผ่ลวด และมียอด เป็นราชกกุธภัณฑ์ของพระมหากษัตริย์ที่สำคัญที่สุด
มีที่ใช้คือ ปักที่พระแท่นราชอาสน์ราชบัลลังก์ กางกั้นเหนือพระแท่นที่บรรทม ปักพระยานมาศ และแขวนกางกั้นพระโกศทรงพระบรมศพ เป็นต้น
แต่โบราณมาไทยถือเศวตฉัตร เป็นสิ่งสำคัญยิ่งกว่าสิ่งอื่นใด
เศวตฉัตร หมายถึง ความเป็นพระราชามหากษัตริย์เช่นเดียวกับมงกุฎของชาวยุโรป ตามประเพณีของพราหมณ์แต่เดิม เป็นเศวตฉัตร 6 ชั้น อันหมายถึง สวรรค์ 6 ชั้น ตั้งแต่ชั้นจาตุมหาราชิกา จนถึง ชั้นปรนิมมิตวสวัตตี
ความหมายของฉัตร 9 ชั้นที่ใช้ในปัจจุบันหมายถึง ผู้ที่ชนะทั้ง 8 ทิศ
ชั้นล่างสุด หมายถึงพระมหากษัตริย์ที่จะต้องทรงแบกภาระอันใหญ่หลวงในการดูแลประชาชนทั้ง 8 ทิศ
ปัจจุบันมีพระมหาเศวตฉัตรแห่อยู่จำนวน 6 องค์ ได้แก่
พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท (ท้องพระโรงกลางเหนือพระที่นั่งพุดตานถม)
พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท (ท้องพระโรงเหนือพระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุก)
พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมาน (เหนือพระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์ ท้องพระโรง)
พระที่นั่งไพศาลทักษิณ (เหนือพระที่นั่งภัทรบิฐ ท้องพระโรง)
พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน (มี 2 องค์ คือ เหนือพระแท่นราชบรรจถรณ์และเหนือพระแท่นเครื่องพระสำอาง)
พระที่นั่งอนันตสมาคม (ท้องพระโรงกลางเหนือพระแท่นราชบัลลังก์)
สัปตปฎลเศวตฉัตร
เป็นฉัตรขาว 7 ชั้น ซึ่งมีลักษณะอื่น ๆ เหมือนพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ใช้สำหรับพระมหากษัตริย์ที่ยังมิได้ทรงรับพระบรมราชาภิเษก, พระอัครมเหสี, สมเด็จพระบรมราชินี, สมเด็จพระยุพราช, สมเด็จพระบรมราชกุมารี, สมเด็จเจ้าฟ้าที่ได้รับสถาปนาเป็นพิเศษ ตลอดจนพระเจ้ากาวิละ ดินแดนล้านนา และพระเจ้ากรุงกัมพูชาประเทศราช
โดยหากใช้กับสมเด็จพระอัครมเหสีและสมเด็จพระบรมราชชนนี เรียกว่า สัปตปฎลเศวตฉัตร หรือ พระเศวตฉัตร 7 ชั้น
แต่ถ้าใช้กับสมเด็จพระยุพราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) หรือปัจจุบันคือ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เรียกว่า พระบวรเศวตฉัตร
ปัจจุบันมีสัปตปฎลเศวตฉัตรแห่อยู่จำนวน 3 องค์ ได้แก่
พระที่นั่งไพศาลทักษิณ (เหนือพระที่นั่งอัฐทิศ)
พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมาน (เหนือพระที่นั่งบุษบกมาลามหาจักรพรรดิพิมาน)
พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต (ท้องพระโรงของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร)
เบญจปฎลเศวตฉัตร
เป็นฉัตรขาว 5 ชั้น มีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 2 ชั้น ใช้สำหรับพระราชวงศ์ที่ดำรงพระอิสริยยศชั้น เจ้าฟ้า พระมเหสีชั้นพระอัครราชเทวี พระอัครชายาเธอ สมเด็จพระสังฆราชที่ได้รับมหาสมณุตมาภิเษกเป็น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า และกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข
เศวตฉัตร 3 ชั้น
เป็นฉัตรขาว 3 ชั้น มีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 2 ชั้น ใช้สำหรับสมเด็จพระสังฆราช
ฉัตรขาวลายทอง
เป็นฉัตรพื้นสีขาวเขียนลายทอง มี 5 ชั้น สำหรับพระบรมราชวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า ที่ดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าต่างกรมชั้น สมเด็จกรมพระยา และ พระเจ้านครเชียงใหม่
ฉัตรตาด
มี 2 แบบคือ
ฉัตรตาดขาว 5 ชั้น เป็นฉัตรสำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ที่ดำรงพระอิสริยยศเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม ชั้น กรมพระ
ฉัตรตาดเหลือง 5 ชั้น เป็นฉัตรสำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ที่ดำรงพระอิสริยยศเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม ชั้น กรมหลวง กับเป็นฉัตรสำหรับสมเด็จพระสังฆราชเจ้า และพระอัครมเหสี คือ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี
ฉัตรโหมด
มี 5 แบบคือ
ฉัตรโหมดขาว 5 ชั้น สำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ที่ดำรงพระอิสริยยศเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม ชั้น กรมขุน
ฉัตรโหมดเหลือง 5 ชั้น สำหรับพระราชโอรส หรือราชธิดาของพระมหากษัตริย์ที่ดำรงพระยศเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม ชั้น กรมหมื่น
ฉัตรโหมดทอง 5 ชั้น สำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ที่ดำรงพระยศเป็นพระองค์เจ้า แต่มิได้ทรงกรม พระนางเธอ พระวรราชชายา
ฉัตรโหมดเงิน 3 ชั้น สำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาในสมเด็จพระบวรราชเจ้าที่ดำรงพระยศเป็น พระองค์เจ้าต่างกรม
ฉัตรโหมดทอง 3 ชั้น สำหรับพระราชโอรส หรือพระราชธิดาในสมเด็จพระบวรราชเจ้าที่มิได้ทรงกรม
ฉัตรตั้งในพิธี หรืออัญเชิญเข้ากระบวนแห่เป็นเกียรติยศ
พระมหาเศวตฉัตรกรรภิรมย์ เป็นฉัตร 5 ชั้น ทรงชะลูดลงเลขยันต์ ใน 1 สำรับมี 2 องค์ ได้แก่ พระเสนาธิปัตย์ และ พระเกาวพ่าห์
พระอภิรุมชุมสาย หรือ ฉัตรเครื่องสูงหักทองขวาง
เป็นฉัตรเครื่องสูงประกอบพระเกียรติยศสำหรับพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์ผู้ทรงสัปตปฎลเศวตฉัตร ทำด้วยผ้าปักหักทองขวาง
ใช้ปักประจำพระที่นั่งหรือแห่ในกระบวนแห่ทางสถลมารคและชลมารค
ใน 1 สำรับ ประกอบด้วยฉัตรชุมสายหักทองขวาง 3 ชั้น ฉัตรหักทองขวาง 5 ชั้นและ 7 ชั้น รวมทั้งบังแทรกและบังพระสูรย์หักทองขวาง
ฉัตรเครื่องสูงทองแผ่ลวด เป็นฉัตรเครื่องสูงประกอบพระเกียรติยศสำหรับพระบรมวงศ์ชั้น เจ้าฟ้า และพระบรมวงศ์ที่ได้รับพระราชทานเบญจปฎลเศวตฉัตร ทำด้วยผ้าปักทองแผ่ลวด
ใช้ปักประดับพระเกียรติยศหรือแห่ในกระบวนแห่ทางสถลมารคและชลมารค
ใน 1 สำรับ ประกอบด้วยฉัตรชุมสายทองแผ่ลวด 3 ชั้น (เฉพาะสำหรับเจ้าฟ้า)
ฉัตรทองแผ่ลวด 5 ชั้นและ 7 ชั้น รวมทั้งบังแทรกและบังพระสูรย์ทองแผ่ลวด
นอกจากนี้ ยังใช้แห่ในกระบวนพระอิสริยยศอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุหรือพระพุทธรูปสำคัญ
ฉัตรเครื่องสูงวังหน้า เป็นฉัตร 3 ชั้น สำหรับเป็นเครื่องสูงของสมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรสถานมงคล
ฉัตรเครื่อง เป็นฉัตร 5 ชั้น ทำด้วยผ้าปักทองแผ่ลวด
สำหรับใช้เชิญออกในกระบวนแห่ศพของพระสงฆ์ทรงสมณศักดิ์ ชั้นสมเด็จพระราชาคณะ ผู้มีบรรดาศักดิ์ ชั้นเจ้าพระยา (ทั้งชั้นพระสุพรรณบัฏและหิรัญบัฏ) ประธานองคมนตรี องคมนตรี นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี ประธานวุฒิสภา ประธานศาลฎีกา ที่ถึงแก่อสัญกรรมขณะอยู่ในตำแหน่ง (ผู้ได้รับพระราชทานโกศกุดั่นน้อย โกศราชวงศ์ โกศมณฑป และโกศไม้สิบสอง)
ฉัตรเบญจา เป็นฉัตร 5 สี ซึ่งหมายรวมไปถึงฉัตรที่เขียนลายที่เรียกว่า "ฉัตรกำมะลอ" ด้วย
ฉัตรชนิดนี้ใช้สำหรับเชิญตั้งหรืออัญเชิญเข้าร่วมขบวนแห่ในงานศพของพระราชวงศ์ชั้น "หม่อมเจ้า" ที่ไม่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสายสะพาย และชั้นทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ พระราชาคณะชั้นรองสมเด็จและชั้นธรรม (ผู้ได้รับพระราชทานโกศแปดเหลี่ยม โกศราชินิกุล โกศโถ รวมทั้งหีบทองทึบและหีบทองลายสลักในบางกรณี)
ฉัตรราชวัติ เป็นฉัตรที่ใช้ปักเป็นระยะในงานพระราชพิธีสำคัญของพระมหากษัตริย์
---
ฉัตรประดับยอดพระโกศพระบรมอัฐิของพระราชวงศ์
ฉัตรปรุทองคำกรุผ้าขาว 9 ชั้น สำหรับพระบรมอัฐิของพระมหากษัตริย์
ฉัตรปรุทองคำกรุผ้าขาว 7 ชั้น สำหรับพระบรมอัฐิของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระอัครมเหสี
ฉัตรปรุทองคำ 7 ชั้น สำหรับพระอัฐิของสมเด็จพระบวรราชเจ้า สมเด็จพระยุพราช และพระบรมวงศ์ที่ได้รับสถาปนาพระอิสริยยศเป็นพิเศษ
(พระราชทานสัปตปฎลเศวตฉัตรกางกั้นพระโกศพระศพ)
ฉัตรปรุทองคำ 5 ชั้น สำหรับพระอัฐิของสมเด็จรัชทายาทสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอที่ได้รับการสถาปนาพระเกียรติยศเป็น สมเด็จพระอนุชาธิราช เทียบเท่ากับ สมเด็จพระรัชทายาท และสมเด็จเจ้าฟ้า พระอรรคชายา
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น